Архангельск облаҫӗнчи пурӑнакан Н.П. Тимофеев биолог хаҫат-журналсенче тата Интернет уҫлӑхӗнче хӑйӗн тӗпчевӗсене тӑтӑшах пичетлесе кӑларать. Ӑсчах темиҫе наука чиккинче ӗҫлет. Экологсене, медицина ӗҫченӗсемпе спортсменсене уйрӑмах кӑсӑклантараҫҫӗ вӗсем. Вӑл эмел курӑкӗсене тӗпчесе этеме ватӑлма паман, унӑн тӳсӗмлӗхӗпе пиҫӗлӗхне ӳстерекен, пурнӑҫри йывӑрлӑхсене ҫӑмӑлрах тӳссе ирттерме пулӑшакан имлев курӑкӗсем шыраса тупнӑ, вӗсем пурте пӗлекен жень-шеньрен те ирттереҫҫӗ. Ырми-канми ӗҫлекен тӗпчевҫӗ выльӑх-чӗрлӗх тухӑҫлӑхне чылай ӳстерекен халиччен усӑ курман ҫӗнӗ культурӑсене те тупса палӑртнӑ. 2000 ҫулта Сыктывкар хулинче диссертаци хӳтӗлесе вӑл биологи наукисен кандидачӗ пулса тӑнӑ.
Н.П. Тимофеев 1973 ҫулта Канаш районӗнчи Вӑтакас Татмӑшри вӑтам шкултан вӗренсе тухнӑ, 1978 ҫулта Чӑваш патшалӑх ялхуҫалӑх институтне пӗтернӗ хыҫҫӑн ӑна Архангельск облаҫне ӗҫлеме янӑ.
— Николай Петрович, агрономи факультетӗнче вӗреннӗ ҫулӗсенче эсӗ тӗпчев енне туртӑннӑ-и?
— Ман пӗтӗм пурнӑҫ тӗпрен илсен ҫутҫанталӑк вӑрттӑнлӑхӗсене биологи тата медицина саккунӗсемпе килӗшӳллӗн уҫса парассипе ҫыхӑннӑ, ҫакна эпӗ наука эксперименчӗсемпе тата тӗрӗслев ӗҫӗсемпе усӑ курса туса пыратӑп, тӗпчев результачӗсене халӑх хуҫалӑхӗнче усӑ курмалли майсене палӑртатӑп.
Раҫҫей Федерацийӗн Патшалӑх Думине пӗр мандатлӑ округпа депутата суйланма «Коммунисты России» парти Чӑваш Енрен кӳршӗллӗ Киров облаҫӗнчи кандидатсене сӗннине эпир маларах пӗлтернӗччӗ. Аса илтеретпӗр, Киров облаҫӗнчи Антон Трефилов тата Кироври Сергей Шулятьев Чӑваш Енрен пӗр мандатлӑ округсемпе РФ Патшалӑх Думине депутата суйланма ӗмӗтленеҫҫӗ.
Ҫав вӑхӑтрах «Раҫҫей Федерацийӗн коммунистсен партийӗ» кандидатсем шыраса кӳршӗллӗ регионсене кайман, тивӗҫлӗ тесе шухӑшлакансене вырӑнтанах палӑртнӑ. Вӗсенчен пӗри — паллӑ Валентин Шурчанов. Канаш районӗнчи Кивӗ Шелттӗм ялӗнче 1947 ҫулта ҫуралнӑскер РФ Патшалӑх Думине Шупашкарти пӗр мандатлӑ округпа суйланма ӗмӗтленет. Канашри пӗр мандатлӑ округпа ку партирен Шупашкарта пурӑнакан Григорий Данилов РФ Патшалӑх Думине суйланмалӑх сасӑ пухасшӑн тапаҫланӗ.
Ҫак ҫамрӑксен пуҫне мӗн шухӑш кӗнӗ-ши? Вӗсем Ленин палӑкне патакпа хӗненӗ. Ҫапла ҫав, эрех ӗҫсен ҫын темӗн те хӑтланма пултарать.
Ҫак каччӑсем те ку утӑма эрех ӗҫнӗ хыҫҫӑн тунӑ. Утӑ уйӑхӗн 15-мӗшӗнче ҫӗрлехи 2 сехетре Канашри полици уйрӑмне арҫын шӑнкӑравланӑ та Ленин палӑкне икӗ ҫамрӑк патакпа хӗненине, унтан тарса ҫухалнине пӗлтернӗ.
Йӗрке хуралҫисем вырӑна ҫитнӗ. Палӑк ҫинче чӑнах та йӗрсем пуррине палӑртнӑ вӗсем, унтан-кунтан катӑлса та ӳкнӗ.
Инҫех мар вырнаҫнӑ паркра икӗ ҫамрӑк пулнӑ. Вӗсем шӑпах палӑка хӗненӗ каччӑсене аса илтернӗ. Вӗсене тытса чарнӑ. Пӗри — 18-та, тепри 19 ҫулта. Иккӗшӗ те Канашра пурӑнаҫҫӗ. Тытса чарнӑ чухне иккӗшӗ те ӳсӗр пулнӑ. Каччӑсем айӑпне йышӑннӑ. Халӗ вӗсен тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарасси пирки шухӑшлаҫҫӗ.
Канашра пурӑнакан Марина Матвеева Burda журнал конкурсӗсене 11 хут хутшӑннӑ. Нихӑҫан та парӑнман вӑл. Хальхинче Маринӑна чӑнах та ӑннӑ. Вӑл ҫӗнтерӳҫӗ пулса тӑнӑ.
Марина Матвеева ҫӗлеме юратать. Чыслава вӑл 1987 ҫулта тухнӑ журнала йӑтса пынӑ. Шӑпах ҫав номертен вӑл ҫӗлессипе кӑсӑкланма тытӑннӑ. Ку таранччен хӑй миҫе япала ҫӗленине пӗлмест вӑл. Шкулти ӑсату каҫне те хӑйӗн валли кӗпе хатӗрленӗ. Амӑшне те, ывӑлне те, хӗрне те, упӑшкине те илемлӗ кӗпе ҫӗлесе тӑхӑнтартнӑ. Шкапӗнче хӑй ҫӗленӗ кӗпе туллиех унӑн.
Марина Матвеева шкулта вырӑс чӗлхипе литературине вӗрентет. Ҫӗвӗ машини умне кашни каҫ ларать. Халӗ хӗрӗ те ку ӗҫе хӑнӑхать. Марина кӗпесен моделӗсене куҫ хупсанах курать. Теприсем ҫывӑрма выртсан та канлӗх памаҫҫӗ ӑна.
Сӑмах май, Марина Матвеева 2012 ҫулта та журналти конкурса ҫӗнтернӗ.
Суйлав ҫывхарнӑ май хальхи вӑхӑтра партисем хайсен кандидачӗсене суйлава тӑратаҫҫӗ. Раҫҫейӗн либерал-демократсен партийӗ РФ Патшалӑх Думине суйланма икӗ кандидата тӑратнине Чӑваш халӑх сайчӗ ӗнер пӗлтернӗччӗ. Аса илтеретпӗр, Константин Степанов тата Сергей Белобаев иккӗшӗ те пӗр мандатлӑ округсемпе суйлава тухӗҫ: пӗри — Канашпа, тепри — Шупашкарпа.
«Тӗрӗслӗхшӗн Раҫҫей» парти тӑратнӑ кандидатсемпе пӗр пек хушаматлӑ ҫынсем те хӑйсен кандидатурисене регистрациленине эпир ҫырнӑччӗ. РФ Патшалӑх Думин хальхи депутатне Анатолий Аксакова Чӑваш Енре ҫул пама пултарнине хыпарланӑччӗ. Чӑн та, ку хыпар тӗрӗсе килчӗ. Вӑл канашри пӗр мандатлӑ суйлав округӗпе кӗрешӗве тухать. Анчах паллӑ политик сассине туртса илме ӗмӗтлӗ Аксаков хушаматлисем кӗҫех тупӑннӑ та. Вӗсенчен пӗри — 23 ҫулти Александр Аксаков тренер-преподаватель, тепри — ӗҫсӗр Анатолий Аксаков. Анчах каярах лару-тӑру урӑхла ҫаврӑнса тухнӑ: тренер хӑй кандидатурине илнӗ, ӗҫсӗр Анатолий Аксаков судпа айӑпланни, унӑн айӑплав вӑхӑчӗ иртсе пӗтменни ҫиеле тухнӑ.
Районсенчи Депутатсен пухӑвне илер-и, Чӑваш Енӗн Патшалӑх Канашне-и — пур ҫӗрте те тенӗ пек шӑкӑрттин самай пысӑк пуҫлӑхсемпе пуянсем.
Ҫав вӑхӑтрах суйлава пӗчӗк должноҫрисем те хутшӑнас кӑмӑллине хутран-ситрен палӑртаҫҫӗ. Акӑ, Канаш районӗнче пурӑнакан Олег Николаев ятлӑ водитель руль тытса ывӑннӑ тейӗн — ЧР Патшалӑх Канашне суйланасшӑн. Моляков хушаматлисем те паллӑ Игорь Моляков политикпа пӗрлех иккӗн тан "пуҫ кӑларнӑ". Чӑваш парламентӗнчи Сергей Семенов ятлӑ депутат ячӗлли те пур кандидатсем хушшинче. 23 ҫулти темӗнле Александр Аксаков тренер-преподаватель те суйлава хутшӑнма кӑмӑл тунӑ.
Сӑмах май каласан, маларах асӑннӑ хушаматлӑ паллӑ политиксем пурте — "Тӗрӗслӗхшӗн Раҫҫей" парти членӗсем. Суйлав технологийӗсене тӗшмӗртекенсем ҫавсем пек хушаматлӑ кандидатсем мӗншӗн хӑйсен ячӗсене списока кӗртнине ӑнланаҫҫех.
Канаш районӗнчи Ушанар ялӗнчи пӗвере инкек пулнӑ. Унта пӗчӗк хӗрача путса вилнӗ.
Ҫынсем халӑх тетелӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, унта 2 ҫул та 8 уйӑхри хӗрача путнӑ. Ачана халӗ те тупман. Вырӑна Республикӑри шыравпа ҫӑлав службин водолазӗсем ҫитнӗ.
Хӗрача утӑ уйӑхӗн 4-мӗшӗнче путнӑ. Каҫ кӳлӗм ашшӗ-амӑшӗ ачине пӗрле илсе шыва кӗме кайнӑ. Хӗрача ашшӗпе пӗрле вӗрсе хӑпартнӑ матрас ҫинче ярӑннӑ. Темӗн пулнӑ унта — ача шыва ӳкнӗ те шывпа чыхӑнса кайнӑ.
«Ашшӗ матраспа ярӑнма ачине те илнӗ. Инкек пулнӑ чухне вӑл телефонпа калаҫнӑ-мӗн, ним те сисмен. Кайран васкавлӑ медпулӑшу ҫитнӗ, пушарнӑйсем, полицейскисем чарӑннӑ. Ачан виллине халӗ те тупман теҫҫӗ», — ҫырнӑ халӑх тетелӗнче Николай Константинов, Ушанар ялӗнче пурӑнаканскер.
Иртнӗ эрнекун, утӑ уйӑхӗн 1-мӗшӗнче, чукун ҫул ҫинче авари пулнӑ. Канаш районӗнче (680-мӗш ҫухрӑм, Канаш-Энӗшпуҫ перегон) пуйӑс рельс ҫинчен тухса кайнӑ.
Юрать, цистерна пушӑ пулнӑ. Пуйӑс мӗншӗн рельс ҫинчен тухса кайни те паллӑ. Вакун юсакансен айӑпӗ ку. Ку ӗҫе унччен «НВК» тулли мар яваплӑ общество пурнӑҫланӑ. Чукун ҫул ӗҫченӗсем нимӗнпе те айӑплӑ мар, ҫулсем нормативпа килӗшӳллӗн пулни паллӑ.
Пассажир пуйӑсӗсене ирттерсе янӑ. Цистернӑна аяккала сӗтӗрсе кайнӑ. Ку пӑтӑрмахра никам та шар курман, экологишӗн те нимӗнпе те хӑрушӑ мар вӑл.
Чӑваш Енре тепӗр арҫын ача путса вилнӗ. Ку Канаш хулинче пулнӑ. Хулара водолазсем пулманран ачан виллине пӗрлӗхлӗ диспетчер службин ятарлӑ программӑсен пайӗн пуҫлӑхӗ туртса кӑларнӑ.
Паян, ҫӗртме уйӑхӗн 28-мӗшӗнче, 11 сехет те 47 минутра Канашри диспетчер службине иртен-ҫӳрен шӑнкӑравланӑ. Вӗсем парк тата Машин тӑвакансен урамӗ хушшинчи пӗвере арҫын ача путнине пӗлтернӗ.
Тӑватӑ арҫын ача шыва кӗме кайнӑ пулнӑ. Ҫанталӑк сивӗреххине пӑхман вӗсем. Пӗр ача шыва чӑмсан тухманнине кура теприсем пӑшӑрханса ӳкнӗ, макӑрма тытӑннӑ. Ҫакна курнисем диспетчер службине шӑнкӑравласан Валерий Чернов вырӑна тухнӑ. Вӑл ача виллине хӑйех туртса кӑларнӑ. Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, ача шӑнӑр туртнипе вилнӗ.
Кӑҫал чӑваш писателӗ Никифор Мранька ҫуралнӑранпа 115 ҫул ҫитет. Ҫавна май Канаш районӗнчи Атнаш вулавӑшӗнче «Чӑваш прозин улӑпӗ» буклет кӑларнӑ.
Ку пысӑках ӗҫ мар пулин те вӑл ҫамрӑксемшӗн, ҫитӗнекен ӑрушӑн усӑллӑ. Буклетра пистелӗн кун-ҫулӗ тата пултарулӑхӗ пирки ҫырнӑ.
Никифор Мранька драматург та, киносценарист та. Вӑл Октябрьти социализм революцине хутшӑннӑ, Граждан тата Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫисенче пулнӑ.
Никифор Мранька Куславкка районӗнчи Пилешкасси ялӗнче ҫуралнӑ. Грузчикре те, Ял канашӗн исполком председателӗнче те ӗҫленӗ. Вӑл киносценаристсен курсне пӗтернӗ. Вӑрҫӑ хыҫҫӑн кинохроника студийӗн директорӗ пулнӑ. Писатель район хаҫатӗнче те ӗҫленӗ.
Пултарулӑх анине вӑл пӗчӗк драмӑсемпе тата публицистика пьесисемпе кӗнӗ. Унӑн чи пысӑк ӗҫӗ — «Ӗмӗр сакки сарлака» роман.
+18.3 °C